Cây ưng bất bạc là cây gì? Cây ưng bất bạc chữa bệnh gì?

Cây ưng bất bạc hay trong dân gian còn gọi là cây muồng truỗng và là vị thuốc quý trong đông y với nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả. Trong dân gian, cây ưng bất bạc được sử dụng để chữa xương khớp, viêm gan, thuỷ thũng, lở loét, sát trùng,… Vậy cây ưng bất bạc là cây gì? Cây ưng bất bạc chữa bệnh gì? Cây ưng bất bạc có tác dụng gì? Để biết chi tiết hơn về tác dụng của cây ưng bất bạc, hãy cùng chùng tôi tìm hiểu chi tiết hơn qua những thông tin dưới đây.

Cây ưng bất bạc là cây gì?

Cây thuốc ưng bất bạc thuộc họ cửu lý hương Rutaceae có tên khoa học là Zanthoxylum avicennae. Bên cạnh đó, cây ưng bất bạc còn được gọi với nhiều tên gọi khác như cây muồng truỗng, truổng lá nhỏ, sẻn đen, đơn gai, hoàng mộc dài, màn tàn, tần tiêu, mú tương, sẻn quả ba cạnh, ô bất túc, ô nha bất xí thụ,…

Cây ưng bất bạc hình ảnh

Cây thuốc ưng bất bạc là một loại cây gỗ nhỏ hoặc cây bụi, tuy nhiên cũng có một số cây có phần gỗ to và có gai lởm chởm trên thân và cành cây. Cây ở một số vùng như Hà Tĩnh, Nghệ An thường có nhiều gai ngắn, thân cây mọc thẳng đứng.

Lá cây ưng bất bạc mọc so le nhau, lá nhẵn, thuộc dạng lá kép lông chim rìa lẻ khoảng 3-13 cặp lá chét hoặc mọc đối, cuống lá hình trụ đôi khi đi kèm với các cánh con. Mép lá có nhiều răng cưa nhỏ, ở bên trong khe rãnh răng cưa cóchứa tuyến tinh dầu khá lớn.

Hoa đơn tính mọc thành tán kép có màu trắng nhạt, hơi nhẵn, dài hơn lá mọc thành từng chùm có hình chuỳ hoặc ngù, thường mọc ở nách lá hoặc ở đỉnh. Bao hoa xếp thành khoảng 1 – 2 vòng, bộ nhuỵ gồm 2 – 5 lá noãn rời. Mỗi noãn có 1 – 2 không dính hoàn toàn với nhau, vòi nhuỵ tách rời hoặc hợp với nhau, hơi cong còn bộ nhị gồm 4 – 10 nhị.

Quả dài khoảng 4 mm, lớp vỏ ngoài gồm 1 – 3 mảnh, không tách rời với lớp vỏ trong, có chứa nhiều tuyến tinh dầu, mỗi ngăn của quả muồng thuổng chỉ chứa một đến hai hạt màu đen.

Khu vực phân bố

Cây ưng bất bạc thường mọc hoang ở khắp các khu vực rừng nguyên sinh thuộc vùng núi phía Bắc và miền Trung như các tỉnh lạng Sơn, Hoà Bình, Huế, Quảng Nam và thậm chí còn mọc ở cả miền Nam.

Ngoài ra, trên thế giới cây muồng thuổng còn được phân bố ở các quốc gia như Trung Quốc, Lào và Campuchia.

Thu hái, chế biến – Cây ưng bất bạc chữa bệnh gì?

Các bộ phận chính của cây muồng thuổng là rễ, quả và lá đều được dùng làm thuốc chữa bệnh.

• Rễ ưng bất bạc thu hái quanh năm, sau khi thu hái về đem rửa sạch, cắt mỏng phơi khô dùng dần. Lá hái quanh năm, loại tươi ngon nhất, hái quả đông về phơi nắng để dùng sau.
• Lá cây muồng thuỗng được thu hái quanh năm, tốt nhất nên sử dụng ở dạng tươi.
• Quả ưng bất bạc được thu hoạch vào mùa đông, sau khi thu hái về đem rửa sạch rồi phơi hoặc sấy khô bảo quản sử dụng lâu dài, thỉnh thoảng đem ra phơi lại để tránh dược liệu bị ẩm mốc làm ảnh hưởng đến dược tính của dược liệu.

Thành phần hoá học

Hầu hết các nghiên cứu cho thấy cây muồng thuổng có chứa một số flavonoid quý có lợi cho sức khoẻ như hesperidin, diosmin và giúp bảo vệ chống lại quá trình oxy hóa và tổn thương gan. Ngoài ra, nó còn giúp bảo vệ tế bào gan, ngăn ngừa xơ gan, ung thư gan.

Chứa một lượng lớn alcaloid thuộc nhóm quinolin như Dictamine, Culantramin, Skimmianin.

Phần vỏ, thân, rễ và lá muồng thuổng còn chứa nhiều tinh dầu và nhiều chất thuộc nhóm lignan, có cấu trúc tương tự về mặt hóa học với các silymarin.

Tác dụng dược lý – Cây ưng bất bạc chữa bênh gì?

Trong đông y cây ưng bất bạc chữa bệnh gì?

Theo đông y, vị thuốc ưng  bất bạc có vị hơi cay, tính ấm có tác dụng chữa họng hầu sưng đau, tổn thương do vấp ngã, sốt rét, tiêu đờm, viêm gan, vàng da do gan, viêm gan mãn tính, phong thấp, đau nhức xương khớp, đau mẩn ngứa, dị ứng, đau nhức răng, viêm thận phù thũng,… Trong đó, các bộ phận của cây ứng bất bạc được sử dụng trong từng trường hợp cụ thể:

• Lá: Được sử dụng để điều trị mẩn ngứa, viêm da, lở sơn, dị ứng (được dùng nấu lấy nước tắm)
• Quả: Có chứa một lượng nhỏ tinh dầu thơm, có tác dụng chữa đau bụng và đau dạ dày sắc uống từ 3 – 6g.
• Vỏ thân và rễ: Có tác dụng chữa viêm gan, vàng da, viêm thận, đau nhức xương khớp, phong thấp, phù thũng, tụ máu bầm (xuất huyết dưới da) do té ngã sắc uống từ 30 – 60g vỏ thân tươi hoặc rễ, hoặc sắc 6 – 12g khô.

Trong y học hiện đại cây ưng bất bạc chữa bệnh gì?

Đối với gan – Cây ưng bất bạc chữa bệnh gì?

Dựa trên công trình nghiên cứu của TS Nguyễn Đức Dũng thì rễ cây muồng thuổng có tác dụng phục hồi và tái tạo tế bào gan do rượu bia, thuốc, hạ men gan, giúp giảm viêm gan A, B, C và hỗ trợ điều trị ung thư gan HA22T.

Đồng thời, dược chất hesperidin trong dược liệu giúp ngăn ngừa xơ gan, ung thư gan hiệu quả. Ngoài ra, hoạt chất dopamine trong dược liệu có thể giúp đào thải độc tố, làm giảm mức độ tổn thương do bia rượu và đồ uống có cồn, tăng cường chức năng gan.

Hỗ trợ điều trị ung thư

Dựa theo tạp chí Journal of Chinese medicinal materials cho thấy, dược liệu có tác dụng phòng và hỗ trợ điều trị bệnh ung thư rất tốt. Đối với các khối u mới hình thành, vị thuốc này có tác dụng chống các tế bào ung thư.

Diệt khuẩn, kháng viêm, giảm đau

Có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, tinh dầu chiết xuất từ dược liệu có khả năng diệt khuẩn, đuổi muỗi. Vì vậy, ducợ liệu này đang được nghiên cứu làm thuốc diệt muỗi.

Bên cạnh đó, theo Tạp chí International journal of Molecular Sciences chia sẻ rằng các dược chất được tìm thấy trong vỏ cây muồng thuổng có tác dụng chống viêm đối với bạch cầu trung tính. Từ đó, có tác dụng giảm đau, kháng viêm và ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm rất tốt.

Hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp

Dựa trên các công trình nghiên cứu từ rễ và vỏ thân cây ưng bất bạc có tác dụng kích thích máu huyết lưu thông rất tốt. Từ đó, giúp hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp, tan máu bầm, phong thấp, tiêu thũng rất hiệu quả.

Những bài thuốc chữa bệnh từ cây ưng bất bạc

Chữa viêm gan vàng da

Lấy 30g ưng bất bạc, 30g lá từ châu thảo cùng với 15g đại phong diệp đem sắc cùng với 2 lít nước, đun trên lửa nhỏ, đên khi nước cạn còn 1 lít thì ngưng, chia làm 3 lần uống hết trong ngày.

Hoặc nếu dùng độc vị thì lấy 10 – 12g ưng bất bạc khô, đem sao vàng rồi sắc cùng với 1.5 lít nước, đun trên lửa nhỏ, đến khi nước cạn còn 800ml thì ngưng. Dùng uống hết trong ngày, sử dụng tầm 3 – 6 tháng tuỳ vào mức độ nặng nhẹ mà tình trạng bệnh được cải thiện và sắc da hồng hào hơn trước.

Chữa dị ứng – Cây ưng bất bạc chữa bệnh gì?

Lấy 30g lá ưng bất bạc tươi kết hợp với 30g lá khế tươi. Đem các dược liệu rửa sạch, giã nát, rồi đắp lên vùng da bị dị ứng, lấy vải xô băng lại. Trong trường hợp bị ngứa toàn thân thì dùng rửa vùng da bệnh bằng cách tăng lên mỗi lượng dược liệu 50g, giã nát và thêm nước.

Hỗ trợ điều trị viêm gan A, B, C

Lấy 15g muồng thuổng khô kết hợp với 20g cà gai leo đem các dược liệu sao vàng hạ thổ rồi sắc cùng với 1,5 lít nước, đun trên lửa nhỏ đến khi nước cạn còn 800ml thì ngưng, chia làm 2 lần uống hết trong ngày. Nên kiên trì sử dụng 6 – 8 tháng để số lượng virus viêm gan B giảm, đồng thời giúp ổn định cấu trúc gan.